Józef Wybicki urodził się 29. września 1747 r. w Będominie koło   Kościerzyny, w rodzinie średnio zamoż­nej szlachty.    Był  działaczem politycznym, publicystą, dramatopisarzem i poetą.

Ojciec jego — Piotr Wybicki, sądowy ziemski mirachowski (ławnik), był wielkim patriotą. W 1734 roku stanął na czele szlachty pomorskiej broniącej zbrojnie króla Stanisław Leszczyńskiego przed wojskami Rosji i Saksonii. Matka — Konstancja z Lniskich wywodziła się z Brodnicy na Kaszubach. Wybiccy mieli dziewięcioro dzieci — siedem córek i dwóch synów. Cztery córki wstąpiły do zakonów (Marianna, Brygida, Barbara i Elżbieta), a trzy wy­szły za mąż za pomorskich szlachciców (Rozalia, Justyna i Konstancja). Brat Józe­fa — Joachim, został kanonikiem kujawskim i zrzekł się majątku na jego korzyść.

Gdy Józef miał sześć lat (1753), oddany został na pierwsze nauki do Skarszew nad rzeką Wietcisą, pod opiekę stryja, Franciszka Wybickiego — archidia­kona pomorskiego, ks. proboszcza parafii w tym mieście

W latach 1755-1764 Józef Wybicki pobierał nauki w Gdańsku, w Kolegium Jezuickim mieszczą­cym się na Starych Szkotach (obecnie dzielnica Orunia). Nie był jednak zadowo­lony z tej szkoły, w której panowały anachroniczne metody nauczania i postępo­wania z uczniami. Dokonał więc publicznego buntu, za który usunięto go z kole­gium. Mimo to, nauczył się tu dobrze łaciny, tajników dramaturgii i retoryki.

W roku 1764 powrócił do Skarszew, gdzie odbywał praktykę w tutejszym sądzie grodzkim. Jako palestrant wykazał się dużą znajomością prawa i był dobrym mówcą.

7 września 1767 Wybicki brał udział w odbywającym się w Grudziądzu sej­miku posłów pomorskich, przygotowujących się do udziału w obradach sejmu w Warszawie.

27 lutego 1768 podczas obrad sejmu w Warszawie, wygłosił słynny protest prze­ciwko przemocy rosyjskiej — wywiezieniu w głąb Rosji patriotycznych polskich posłów i senatorów oraz mieszaniu się carycy Katarzyny II w wewnętrzne spra­wy Polski. Wystąpienie to miało miejsce na pięć lat przed podobnym protestem posła Tadeusz Rejtana (Grodno, 1773 r .)

Od 1768 do 1772 r. uczestniczył w konfederacji barskiej.

W roku 1770 i 71 studiował prawo w Lejdzie, jako Josephus Enkler Polonus. Był bardzo pracowitym studentem, zaangażowanym jednocześnie w dwa fakultety.

17 października 1773 w kaplicy pałacowej w Margoninie zawarł ślub z Kunegundą Drwęską, bez wiedzy i zgody matki (jego żona była sierotą i nie miała majątku). Kunegundą Drwęska herbu Gozdawa, córka Tadeusza i Ma­rianny ze Skórzewskich była od niego o 17 lat starsza

W 1775 roku w Poznaniu ukazała się jego broszura (anonimowo) pt. „Myśli polity­czne o wolności cywilne”, wymierzone przeciw nierządowi i fałszywemu pojęciu wolności w szlacheckiej Rzeczpospolitej, napisana w Będominie. Druga część ukazała się w 1776 roku. Publikacje te stanowiły jego debiut publicystyki politycznej. Praca ta zainicjowała ożywczą rolę publicystyki polskiej przed zbliżającymi się obrada­mi sejmu w 1776 roku. Jednocześnie, pod wpływem wiedzy zdobytej w Holandii, zmienił swoje poglądy polityczne. Zamiast występować przeciwko królowi, uz­nał, że należy przekonać monarchę do dokonywania reform. Dzięki temu stał się głośny i zaczęto go wciągać do działalności publicznej, u boku króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jego ,Myśli" w wydaniu książkowym mają 397 stron.

W 1777 został członkiem Komisji Edukacji Narodowej — pierwszej w Euro­pie instytucji mającej charakter ministerstwa oświaty. Był też członkiem Towarzy­stwa Ksiąg Elementarnych, z ramienia którego, na polecenie tej komisji, wyjechał do Wilna na wizytację szkół litewskich. Wykazał się tu bardzo aktywną i stanow­czą działalnością, dzięki czemu uznany został za reformatora szkół wileńskich.

Jako wybitny prawnik uczestniczył w królewskich obiadach czwartkowych. Dla bratanka króla, Stanisława Poniatowskiego ułożył projekt oczynszowania chłopów w jego dobrach.

W 1780 ukazała się jego kolejna publikacja pt. „Rozmowa między szlachci­cem polskim, Szwajcarem i Żydem w Gdańsku"

11 września 1780 w modrzewiowym kościółku w Wełnie odbył się ślub Wy­bickiego z Esterą Kowalską. Jej rodzicami byli: Konstancja z Kołaczkowskich i Tomasz Kowalski — podsędek ziemi wschowskiej. Panna młoda miała 23 lata, a pan młody 33 lata. Była to druga żona Wybickiego, po śmierci pierwszej, która zmarła w 1775 roku.

W latach 1781-1791 Wybicki mieszkał wraz z żoną w Manieczkach, gdzie urodziło mu się troje dzieci — córka i dwóch synów. Zajmował się też gospodarką rolną oraz twórczością poetycką i publicystyką. W latach 1783-1791 napisał tu dziewięć ko­medii, tragedii i oper. Sztuki te zawierały treści patriotyczne i wystawiane były m. in. w Warszawie, przed i w czasie trwania obrad Sejmu Czteroletniego (1788-1792). Nie dane mu jednak było dotrwać spokojnie żywota w tym zacisznym za­kątku. Angażowany był nadal w patriotyczną działalność publiczną.

Rozpowszechniał anonimowo drobne wiersze okolicznościowe. Próbował pisać libretta do oper, tragedie i komedie. Duży sukces odniósł komedią obyczajową o charakterze moralizatorsko-dydaktycznym pt. Kulig - 1783 r. Najambitniejszym jego utworem dramatycznym była tragedia Zygmunt August - 1791 r.

Był posłem na sejm 1784 r. i Sejm Czteroletni, w czasie którego entuzjastycznie przyjął ustawę o miastach, czemu dał wyraz w komedii politycznej Szlachcic mieszczaninem.

Gdy Manieczki znalazły się pod zaborem pruskim w 1793 r. przeniósł się do Krobowa pod Warszawą.

Uczestniczył w Insurekcji Kościuszkowskiej 1794 r. towarzysząc Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu w wyprawie wielkopolskiej, przywracając administrację na wyzwalanych terenach. Po upadku powstania udał się do Paryża, gdzie był działaczem i publicystą Agencji (przedstawicielstwo powstania kościuszkowskiego założone w 1794 r. w Paryżu).

Z Warszawy wezwał Jana Henryka Dąbrowskiego i wraz z nim organizował Legiony Polskie. W 1797. napisał Pieśń Legionów Polskich we Włoszech, znaną jako Mazurek Dąbrowskiego.

Od 1802 r. spisywał pamiętniki - Życie moje ( nie ukończone). W latach 1802-06 mieszkał we Wrocławiu i czasowo w Dreźnie. Od 1805 r. był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk.   

Do życia publicznego powrócił wezwany w 1806 r. przez Napoleona jako jego pełnomocnik na zajmowanych ziemiach polskich. Jako członek tymczasowej Komisji Rządzącej, odegrał znaczącą rolę przy powstaniu Księstwa Warszawskiego. Po 1813 r. zmienił orientację na prorosyjską. Był prezesem Sądu Najwyższego w latach 1817-20. W pracach publicystycznych wysuwał projekty reform na wzór parlamentaryzmu angielskiego.

Józef Wybicki zmarł 10. marca 1822 r. w Manieczkach koło Śremu na atak febry.

W 1962 r. otwarto Muzeum Wybickiego w Będominie (od 1978 r. działa w Manieczkach) zmienione w 1978 r. na Muzeum Hymnu Narodowego.

  

    Józef Wybicki

 

 

 

 Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Strofy „Pieśni Legionów” 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rękopis „Pieśni Legionów”

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Herb Wybickich - Rogala

 

 

 

 

  gen. Jan Henryk Dąbrowski (1755-1818)

 

 

 

 

 Józef Wybicki